امشب به آسمان نگاه كن

زیست بوم/ثمر فاطمي: «خيال خام پلنگ من به سوي ماه جهيدن بود.» در افسانه‌ها آمده است كه پلنگ‌هاي وحشي و دست‌نيافتني، همگي به يك نوع مي‌ميرند. هنگامي كه پلنگ به بلوغ كامل مي‌رسد و به هرچه خواست، رسيد، بر مرتفع‌ترين نقطه ممكن رفته و براي به دست آوردن ماه تلاش مي‌كند. دورخيز مي‌كند و مي‌پرد. آنقدر براي گرفتن ماه مي‌پرد و زمين مي‌خورد كه كمرش مي‌شكند و جان خود را از دست مي‌دهد. پلنگ‌هاي وحشي همگي در راه به دست آوردن ماه جان خود را از دست مي‌دهند.

امشب يكي از همان شب‌هايي است كه ممكن است پلنگي در سوداي به چنگ آوردن ماه جان ببازد!

اين فانوس درخشان كه ميان تاريكي مي‌نشيند وسط آسمان و هرجا مي‌روي همراهت مي‌آيد؛ بدجور دلبري مي‌كند. انگار ميان اين همه سياهي، «ماه» است كه كورسوي اميدي بر دل‌ها مي‌تاباند. چشمان را به خود خيره مي‌كند و انگشتان آن را نشانه مي‌گيرند. وسط شعرهاي عاشقانه مي‌نشيند و مي‌شود «يه شب مهتاب، ماه مياد تو خواب، منو مي‌بره، از توي زندون، مثل شب پره، با خودش بيرون»، در بسياري از عكس‌ها جا خوش مي‌كند و در افسانه‌ها و داستان‌ها مي‌آيد. از قديم مي‌گويند كه در يكي از شب‌هاي ماه، كه ماه كامل مي‌شود، جغدها سر‌و‌صداي زيادي مي‌كنند، گرگ‌ها زوزه‌هاي بلندي مي‌كشند، حيوانات پرخاشگر مي‌شوند، وزغ‌ها بارور مي‌شوند، انسان‌ها تبديل به گرگ و خون‌آشام مي‌شوند، ديوانه‌ها ديوانه‌تر مي‌شوند، عاقل‌ها مجنون مي‌شوند، جرم و خشونت بيشتر مي‌شود، خودكشي‌ها زيادتر مي‌شوند و مادران باردار، بچه‌هاي‌شان را به دنيا مي‌آورند. افسانه‌هايي كه نه هيچ‌وقت به طور علمي رد شده‌اند و نه اثبات. 

و گاهي آنقدر با ما مانده‌اند كه ديگر تبديل به باورهاي‌مان شده‌اند و حتي گاهي تصميم‌گيري‌هاي‌مان را با آنها هماهنگ مي‌كنيم. وقتي اَبَرماه اتفاق مي‌افتد، جزر و مد بيشتري صورت مي‌گيرد و بالاآمدگي آب چيزي حدود ۱ تا ۲ سانتيمتر بيشتر مي‌شود كه بنا بر موقعيت جغرافيايي، اين مقدار مي‌تواند كم و زياد شود. دانشمندان برخلاف خرافه‌پرستان، تاثير نزديك شدن ماه به زمين را تنها تغييرات اندك در جزر‌و‌مد درياها و اقيانوس‌ها مي‌دانند و حوادثي چون زمين‌لرزه و توفان و... را به ابرماه نسبت نمي‌دهند.

اگر واقعا تمام اين فرضيات درست باشند و ارتباطي بين همه اينها و قرص كامل ماه باشد، اصلا «ماه درمياد كه چي بشه؟» بزرگي ماه را مي‌شد از همان ديشب هم ديد. هركسي كه چشمش به آسمان مي‌افتاد، اين خورشيد نقره‌اي بزرگ وسط آسمان توجهش را جلب مي‌كرد. شبكه‌هاي اجتماعي پر از نوشته‌ها و عكس‌هايي از اين رويداد است. حتي بعضي‌ها براي تماشاي اين رويداد به صورت دسته‌جمعي با هم قرار مي‌گذارند و تورهاي گردشگري مردم را براي تماشاي سوپرمون در خارج از شهرها و در محيط‌هايي به دور از آلودگي‌هاي نوري دعوت مي‌كنند. مي‌گويند «گاهي به آسمان نگاه كن. » شايد بهترين زمان براي نگاه كردن به آسمان و ديدن زيبايي‌هاي آن همين سه شب باشد. همين سه شبي كه چراغ آسمان، روشن‌تر و درخشان‌تر از هميشه خودنمايي مي‌كند.

وقتي ماه در حالت بدر به نزديك‌ترين فاصله خود از زمين مي‌رسد و درخشان‌تر و بزرگ‌تر از هميشه ديده مي‌شود، ابرماه (سوپرمون) روي مي‌دهد. ابرماه يا «سوپرمون» يك نوع نادر از ماه كامل است كه در سال نهايتا يك يا دو مرتبه رخ مي‌دهد. در طول اين اتفاق، قرص ماه ١٤ درصد بزرگ‌تر و ٣٠ درصد روشن‌تر از حالت معمول ديده مي‌شود.

ماه، هر چهار هفته يا به عبارتي دقيق‌تر، هر ۲۷ روز و ۷ ساعت و ۴۲ دقيقه و ۲۴ ثانيه يك‌بار، فاصله‌اش با زمين به نزديك‌ترين حد مي‌رسد. البته در اين دوره، يك بار هم از زمين دور مي‌شود. اگرچه ماه هر چهار هفته يك‌بار به حضيضِ مداري مي‌رسد و به زمين نزديك مي‌شود، اما هميشه در حالت بدر نيست كه ابرماه روي دهد. ابرماه امسال هم امروز، دوازدهم آذر آغاز مي‌شود.  ساعت ١٩:١٧ دقيقه امروز، ماه به وضعيت بدر يا ماه كامل مي‌رسد و در فاصله ٣٥٧ هزار و ٩٨٧ كيلومتري زمين قرار مي‌گيرد.

ماه بدر آذر به نام «ماه سرد» مشهور است و اين ابر ماه نخستين ابرماه از سه ابرماه سال جاري است. ساعت ١٢:١٢ دقيقه ظهر روز دوشنبه ١٣ آذر هم، ماه به كمترين فاصله با زمين مي‌رسد و در ساعت مذكور ٣٥٧ هزار و ٤٩٦ كيلومتر با زمين فاصله خواهد داشت. ماه كامل روز يكشنبه ١٢ آذر، تقريبا مقارن با غروب خورشيد، از افق شرق طلوع خواهد كرد و تا بامداد روز دوشنبه و زمان تقريبي لحظه طلوع خورشيد در آسمان حضور دارد و در بامداد دوشنبه در افق غربي غروب مي‌كند.